Legalne jednostki miar
Aktualne przepisy określające dopuszczalne w technice jednostki i wielkości określa norma PN-EN ISO 80000-1 do 6:2013-07. Norma ta zastąpiła normę PN-ISO 1000:2001 Jednostki miar SI i zalecenia do stosowania ich krotności oraz wybranych innych jednostek miar. Poniżej przedstawiam jeszcze wcześniejsze przepisy, w większości nadal aktualne.
Jednostki układu SI
> podstawowe jednostki SI
Wielkość | Jednostka | |||
nazwa | symbol (oznaczenie) | nazwa | symbol (oznaczenie) |
wymiar |
Długość | l – długość b – szerokość h – wysokość r – promień d – średnica L – długość krzywej s – droga |
metr | m | m |
Masa | m (M) | kilogram | kg | kg |
Czas | t (T) | sekunda | s | s |
Prąd elektryczny (natężenie prądu elektrycznego) |
I | amper | A | A |
Temperatura termodynamiczna | T (q) | kelwin | K | K |
Liczność materii (ilość materii) | n, u | mol | mol | mol |
Światłość | I (J) | kandela | cd | cd |
> uzupełniające jednostki SI
Kąt płaski | radian | rad | ||
Kąt bryłowy | steradian | sr |
> pochodne jednostki SI
tj. jednostki miar wyrażalne za pomocą iloczynów i ilorazów jednostek SI, podstawowych i uzupełniających.
jednostki wielkości fizykochemicznych
Wielkość | Jednostka | |||||
nazwa | symbol | wzór | znaczenie liter | nazwa | symbol | wyrażenie † |
Gęstość | r | kilogram na metr sześcienny | kg/m3 | m-3 · kg | ||
Ilość substancji | n, n | mol | mol | |||
Masa molowa | M, Mm | m – masa n – liczba moli |
kilogram na mol | kg/mol | kg · mol-1 | |
Objętość molowa | Vn | V – objętość n – liczba moli |
metr sześcienny na mol | m3/mol | m3 · mol-1 |
jednostki wielkości cieplnych
Wielkość | Jednostka | |||||
nazwa | symbol | wzór | znaczenie liter | nazwa | symbol | wyrażenie † |
Pojemność ciepła | C | Q – ciepło T – temperatura |
dżul na kelwin | J/K | m2 · kg · s-2 ´ K-1 (1J=1W´1s) |
|
Ciepło właściwe (pojemność cieplna właściwa) | c | dQ – ciepło, które dostarczane masie mpowoduje zmianę jej temperatury o dTm – masa | dżul na kilogram i kelwin | J/(kg·K) | m2 · s-2 · K-1 | |
Ciepło właściwe molowe (molowa pojemność cieplna) | Cn | dQ – ciepło, które dostarczane masie molowej powoduje zmianę jej temperatury o dTm – masan – liczba moli | dżul na mol i kelwin | J/(mol·K) | m2 · kg · s-2 ´ K-1 | |
Strumień ciepła (moc ciepła) | F | Q – ciepłot – czas | wat | W | m2 · kg · s-3 | |
Gęstość powierzchniowa strumienia ciepła (energia) | q | F – strumień ciepła przechodzący przez powierzchnię S | wat na metr kwadratowy | W/m2 | kg · s-3 | |
Przenikalność energii cieplnej | k | q – gęstość powierzchniowa strumienia ciepła T – temperatura |
wat na metr kwadratowy i kelwin | W/(m2·K) | kg · s-3 · K-1 | |
Gradient temperatury | grad T | dT – spadek temperatury na długości dl | kelwin na metr | K/m | m-1 · K | |
Przewodność cieplna właściwa (konduktywność cieplna) | l | q – gęstość powierzchniowa strumienia ciepłaT – temperatura | wat na metr i kelwin | W/(m·K) | m · kg · s-3 · K-1 | |
Przewodność cieplna | L | l – długość kanału cieplnego S – przekrój poprzeczny kanału cieplnego |
wat na kelwin | W/K | m2 · kg · s-3 · K-1 | |
Opór cieplny właściwy (rezystywność cieplna) |
1/l | l – przewodność cieplna właściwa | metr razy kelwin na wat | m·K/W | m-1 · kg-1 ´ s3 · K | |
Opór cieplny | RT | L – przewodność cieplna | kelwin na wat | K/W | m-2 · kg-1 ´ s3 · K | |
Współczynnik rozszerzalności liniowej | a | l0, l – długość początkowa i końcowa T – temperatura |
kelwin do potęgi minus pierwszej | 1/K | K-1 | |
Współczynnik rozszerzalności objętościowej | g | V0, V – objętość początkowa i końcowa T – temperatura |
kelwin do potęgi minus pierwszej | 1/K | K-1 | |
Współczynnik temperaturowej zmiany ciśnienia | b | p0, p – ciśnienia początkowe i końcowe T – temperatura |
kelwin do potęgi minus pierwszej | 1/K | K-1 | |
Wyrównywalność temperatury | a | cp – ciepło właściwe przy stałym ciśnieniu l – przewodność cieplna właściwa r – gęstość |
metr kwadratowy na sekundę | m2/s | m2 × s-1 | |
Strumień masy (przepływ masy) | mt | m – masa t – czas |
kilogram na sekundę | kg/s | kg × s-1 |
jednostki wielkości mechanicznych
Wielkość | Jednostka | |||||
nazwa | symbol | wzór określający | znaczenie liter | nazwa | symbol | wyrażenie † |
Kąt płaski | a, b, … | r – promień L – długość łuku |
radian | rad | ||
Powierzchnia | A, S | A – powierzchnia prostokąta o bokach b, l | metr kwadratowy | m2 | m2 | |
Objętość | V, v | V – objętość prostopadłościanu o krawędziach b, h, l | metr sześcienny | m3 | m3 | |
Krzywizna | r | r – promień okręgu | metr do potęgi minus pierwszej |
1/m | m-1 | |
Częstotliwość | n, f | T – okres zjawiska | herc | Hz | s-1 | |
Okres | T | n – częstotliwość | sekunda | s | s | |
Prędkość | v, c, u | l – długość t – czas |
metr na sekundę |
m/s | m · s-1 | |
Przyspieszenie (przyspieszenie ziemskie, standardowe) | a (g, gn) |
t – czasv – prędkość liniowa | metr na kwadrat sekundy |
m/s2 | m · s-2 | |
Gęstość (masy) | r | m – masa V – objętość |
kilogram na metr sześcienny |
kg/m3 | kg · m-3 | |
Pęd | p | m – masa v – prędkość |
kilogram razy metr na sekundę |
kg · m/s | m · kg · s-1 | |
Siła (siła ciężkości, ciężar) | F, G | m – masa t – czas v – prędkość |
niuton | N | m · kg · s-21N = 1kg·(1m/s2) | |
Ciężar właściwy | g | G – ciężar V – objętość |
niuton na metr sześcienny |
N/m3 | m-2 · kg · s-2 | |
Ciśnienie (naprężanie normalne, naprężanie styczne) | p (s, t) |
F – siła działająca prostopadle na powierzchnię S | paskal | Pa | m-1 · kg · s-21Pa = 1N : (1m2) | |
Deformacja liniowa, wydłużenie względne | e | l – długość l0 – długość początkowa |
||||
Moduł Younga | E | e – wydłużenie względne s – naprężenie normalne |
niuton na metr kwadratowy |
N/m2 | m-1 · kg · s-2 | |
PracaEnergia (kinetyczna, potencjalna) |
W, AE, W, Ek, T, K; Ep, V, F |
F – siła l – długość drogi a – kąt pomiędzy kierunkami siły i drogim – masa ciała v – prędkość h – różnica poziomów, mg – ciężar ciała |
dżul | J | m2 · kg · s-21J = 1N · 1m1J = (1kg) · (1m/s) ´ (1m/s)1J = (1kg) · (1m/s2) · (1m) |
|
Moc (strumień energii) |
P | t – czas W – praca |
wat | W | m2 · kg · s-31W = 1J : (1s) | |
Lepkość (dynamiczna) |
h | F – siła S – powierzchnia v – prędkość |
paskalosekunda | Pa · s | m-1 · kg · s-11 Pa · s = 1 Pa : (1m/s):(1m) |
|
Lepkość (kinetyczna) |
n | h – lepkość dynamiczna r – gęstość |
metr kwadratowy na sekundę | m2/s | m2 · s-1 1 m2/s = (1Pa·s): (1 kg/m3) |
|
Współczynnik tarcia | f | FT – siła tarcia FN – siła nacisku |
— | — | 1 = 1 N : (1 N) |
jednostki wielkości elektrycznych
Wielkość | Jednostka | |||||
nazwa | symbol | wzór | znaczenie liter | nazwa | symbol | wyrażenie † |
Gęstość prądu elektrycznego | j, J | I – prąd elektryczny S – powierzchnia przekr. poprzecznego |
amper na metr kwadratowy | A/m2 | m-2 · A | |
Napięcie elektryczne | U | I – prąd elektryczny P – moc R – rezystancja |
wolt | V | m2 · kg · s-3 · A-1 | |
Rezystancja (opór elektryczny czynny) |
R | U – napięcieI – prąd elektryczny | om | W | m2 · kg · s-3 ´ A-2(1W = 1V (:1A)) | |
Rezystywność (opór elektryczny właściwy) |
r | l – długość R – rezystancja S – pow. przekroju |
omometr | W·m | m3 · kg · s-3 ´ A-2 | |
Konduktancja (przewodność elektryczna) | G | R – rezystancja | simens | S | m-2 · kg-1 · s3 ´ A2(1S = 1W-1) | |
Konduktywność(przewodność właściwa elektryczna, elektrolityczna) | g,s | r – rezystywność | simens na metr | S/m | m-3 · kg-1 · s3 ´ A2 |
jednostki ciśnienia z różnych układów
Nazwa | Pa | dyn/cm2 | kG/cm2 | atm | bar | Tr | mm H2O |
1 paskal = 1 Pa (1 N/m2) |
1 | 10 | 1,019716× 10-5 | 9,86923 × 10-6 | 10-5 | 7,50062 × 10-3 | 1,01974 × 10-1 |
1 dyna na cm kwad. = 1 dyn/cm2 |
10-1 | 1 | 1,019716× 10-6 | 9,86923 × 10-7 | 10-6 | 7,50062 × 10-4 | 1,01974 × 10-2 |
1 atmosfera tech.= 1 kG/cm2 | 9,80665 × 104 | 9,80665 × 105 | 1 | 9,67841 × 10-1 | 9,80665 × 10-1 | 7,35559 × 102 | 1,00003 × 104 |
1 atmosfera fizyczna = 1 atm |
1,01325 × 105 | 1,01325 × 106 | 1,033 | 1 | 1,01325 | 7,60 × 102 | 1,03326 × 104 |
1 bar | 105 | 106 | 1,019716 | 9,86923 × 10-1 | 1 | 7,50062 × 102 | 1,01974 × 104 |
1 tor = 1 Tr = 1 mm Hg (przy 0°C) |
1,333224 × 102 | 1,333224 × 103 | 1,360 × 10-3 | 1,3157895× 10-3 | 1,333224× 10-3 | 1 | 1,35954 × 10 |
1 funt-siła na cal kwadratowy = 1 Lb/in2 | 6,894757 × 103 | 6,894757 × 104 | 7,031 × 102 | 6,80460 × 10-2 | 6,894757 × 10-2 | 5,17149 × 10 | 7,03089 × 102 |
1 funt-siła na stopękwadr. = 1 Lb/ft2 | 4,788 × 10 | 4,788 × 102 | 4,882 × 104 | 4,725 × 10-4 | 4,788 × 10-4 | 3,5911 × 10-1 | 4,882 |
1 cal słupa rtęci = 1 cal Hg (przy 0°C) |
3,386 × 103 | 3,386 × 104 | 3,453 × 102 | 3,342 × 10-2 | 3,386 × 10-2 | 2,540 × 10 | 3,453 × 102 |
1 milimetr słupa wody = 1mm H2O (przy 4°C, 1 atm) |
9,80638 | 9,80638 × 10 | 9,99972 × 10-5 | 9,67814 × 10-5 | 9,80638 × 10-5 | 7,35539 × 10-2 | 1 |
> Najczęściej stosowane przedrostki wielokrotne i podwielokrotne SI
Nazwa mnożnika | Mnożnik | Przedrostek | Pochodzenie nazwy | |
nazwa | symbol | |||
bilion | 1012 = 1 000 000 000 000 | tera | T | gr. teras – sięgający nieba |
miliard | 109 = 1 000 000 000 | giga | G | gr. gigas – olbrzym |
milion | 106 = 1 000 000 | mega | M | gr. megas – wieki |
tysiąc | 103 = 1 000 | kilo | k | gr. chilas – tysiąc |
sto | 102 = 100 | hekto | h | gr. hekato – sto |
dziesięć | 101 = 10 | deka | da | gr. dekas – dziesięć |
dziesiąta | 10-1 = 0,1 | decy | d | łac. decem – dziesięć |
setna | 10-2 = 0,01 | centy | c | łac. centum – sto |
tysięczna | 10-3 = 0,001 | mili | m | łac. mille – tysiąc |
milionowa | 10-6 = 0,000 001 | mikro | m | gr. mikros – mały |
miliardowa | 10-9 = 0,000 000 001 | nano | n | wł. nano – karzełek |
bilionowa | 10-12 = 0,000 000 000 001 | piko | p | wł. piccolo – maleńki |
Jednostki legalne spoza układu SI
> legalne jednostki miar, nie należące do układu SI
Jednostka | ||
Nazwa wielkości | nazwa | symbol |
masa | tona | t |
czas | minuta godzina doba dzień tydzień miesiąc kwartał rok |
min h d |
powierzchnia | hektar | ha |
objętość, pojemność | litr | l |
temperatura | stopień Celsjusza | °C |
kąt płaski | stopień minuta sekunda grad |
° ’ ” g |
energia | elektronowolt | eV |
masa atomowa | jednostka masy atomowej | |
długość | jednostka astronomiczna długości parsec |
AU, UA pc |
> pochodne jednostki miar
tj. jednostki miar wyrażalne za pomocą iloczynów i ilorazów jednostek wymienionych wyżej
– nie należących do układu SI lub jednostek miar wymienionych powyżej i jednostek SI.
Niektóre jednostki pochodne różnych wielkości
Jednostka | ||||
Nazwa wielkości | nazwa | symbol | Relacje między jednostkami, definicje | Uwagi |
Masa | tona | t | 1t = 1Mg = 103kg | |
Czas | minuta godzina doba |
min h d |
1min = 60s 1h = 60min = 3600s = 3,6ks 1d = 24h = 86400s = 86,4ks |
|
Temperatura | stopień Celsjusza | °C | dla różnicy temperatury 1°C = 1K |
|
Kąt płaski | stopień minutasekundagrad |
° ’”g |
1° = p/180 rad = 1,745 329·10-2 rad 1’ = 1°/60 = p/10800 rad = = 2,908 882·10-4 rad 1” = 1’/60 = p/648 000 rad = = 4,848 14· 10-6 rad 1g = p/200 rad » 1,570 796·10-2 rad |
|
Powierzchnia | hektar | ha | 1ha = 1hm2 = 104 m2 | stosuje się do wyrażania powierzchni gruntów |
Objętość, pojemność | litr | l, L | 1L = 1dm3 = 10-3 m3 | l – stosuje się do wyrażania objętości płynów i materiałów sypkich oraz pojemności zbiorników |
Prędkość liniowa | kilometr na godzinę | km/h | 1km/h = 1/3,6 m/s | |
Prędkość obrotowa (częstość obrotów) | obrót na sekundę /obrót na minutę | obr/s obr/min |
1obr/s = 1s-1 1obr/min = 1/60s-1 |
|
gęstość (masy) | kilogram na litr | kg/L | 1kg/L = 103 kg/m3 |
Jednostki wielkości elektrycznych i innych
Jednostka | ||||
Nazwa wielkości | nazwa | symbol | Relacje między jednostkami, definicje | Uwagi |
Energia, praca | kilowatogodzina | kW·h | 1kW·h = 3,6·106 J = 3,6 MJ | |
Moc pozorna | woltoamper | V·A | 1V·A = 1W | |
Moc bierna | war | var | 1var = 1W | |
Objętość molowa | litr na mol | L/mol | 1L/mol = 10-3 m3/mol | |
Stężenie molowe | mol na litr | mol/L | 1mol/L = 103 mol/m3 | |
pH, wykładnik stężenia jonów wodorowych | jedność | 1 | – wartość liczbowa stężenia molowego wyrażanego w mol/dm3 | |
Stosunek dwóch wartości tej samej wielkości | jedność procent promil część milionowa |
1 % o/oo ppm |
1 =1/1 1% = 1/100 1o/oo = 1/1000 1ppm = 1/1 000 000 |
Relacje jednostek z innych układów do jednostek SI
Relacje niektórych jednostek wielkości mechanicznych w układach CGS i ciężarowym (poprzedzających układ SI) do odpowiednich jednostek SI.
Układ SI | Układ CGS | Układ ciężarowy | ||||||
Wielkość | nazwa jednostki | symbol | wymiar (symbol) | mnożnik A1 |
mnożnik A2 |
symbol jednostki | mnożnik A3 |
mnożnik A4 |
Masa | kilogram | kg | g | 103 | 10-3 | inert = kG·s2/m |
0,10197 | 9,80665 |
Powierzchnia (pole powierzchni) | metr kwadratowy | m2 | cm2 | 104 | 10-4 | m2 | 1 | 1 |
Objętość | metr sześcienny | m3 | cm3 | 106 | 10-6 | m3 | 1 | 1 |
Prędkość liniowa | metr na sekundę | m/s | cm/s | 10-2 | 102 | m/s | 1 | 1 |
Przyspieszenie | metr na kwadrat sekundy | m/s2 | cm/s2 | 102 | 10-2 | m/s2 | 1 | 1 |
Gęstość masy | kilogram na metr sześcienny | kg/m3 | g/cm3 | 10-3 | 103 | inert/m3 = kG·s2/m4 |
0,10197 | 9,80665 |
Siła | niuton | N | dyn = g·cm/s2 | 105 | 10-5 | kG | 0,10197 | 9,80665 |
Ciężar właściwy | niuton na metr sześcienny | N/m3 | dyn/cm3 = g/(cm2·s2) |
10-1 | 10 | kG/m3 | 0,10197 | 9,80665 |
Ciśnienie | paskal | Pa | dyn/cm2 = g/(cm·s2) |
10 | 10-1 | kG/m2 | 0,10197 | 9,80665 |
Moduł sprężystości | paskal | Pa | dyn/cm2 = g/(cm·s2) |
10 | 10-1 | kG/m2 | 0,10197 | 9,80665 |
Napięcie powierzchniowe | niuton na metr | N/m | dyn/cm = g/s2 | 103 | 10-3 | kG/m | 0,10197 | 9,80665 |
Praca, energia | dżul | J | erg = g·cm2/s2 | 107 | 10-7 | kG·m | 0,10197 | 9,80665 |
Udarność | dżul na metr kwadratowy | J/m2 | erg/cm2 = g/s2 | 103 | 10-3 | kG·m/m2 | 0,10197 | 9,80665 |
Moc | wat | W | erg/s = g·cm2/s2 |
107 | 10-7 | kG·m/s | 0,10197 | 9,80665 |
jedna jednostka SI = A1 jednostki CGS jedna jednostka SI = A3 jednostki układu ciężarowego
jedna jednostka CSG = A2 jednostki SI jedna jednostka układu ciężarowego = A4 jednostki SI
Relacje niektórych jednostek wielkości cieplnych w układzie CGS do odpowiednich jednostek SI.
Układ SI | Układ CGS | ||||
Wielkość | nazwa jednostki | symbol | symbol jednostki | mnożnik A1 | mnożnik A2 |
pojemność cieplna | dżul na kelwin | J/K | egr/K = cm-2·g·s-2·K-1 | 107 | 10-7 |
ciepło właściwe | dżul na kilogram i kelwin | J/(kg·K) | egr/(g·K) = cm-2·s-2·K-1 | 104 | 10-4 |
ciepło właściwe molowe | dżul na mol i kelwin | J/(mol·K) | erg/(mol·K) = cm–2·g·s-2·K-1·mol-1 | 107 | 10-7 |
przenikalność energii cieplnej | wat na metr kwadratowy i kelwin | W/(m2·K) | erg/(s·cm2·K) = g·s-3·K-1 | 103 | 10-3 |
gradient temperatury | kelwin na metr | K/m | K/cm | 10-2 | 102 |
współczynnik przewodzenia ciepła | wat na metr i kelwin | W/(m·K) | erg/(s·cm·K) = cm·g·s-3·K-1 | 105 | 10-5 |
jedna jednostka SI = A1 jednostki CGS jedna jednostka CSG = A2 jednostki SI
Niektóre brytyjskie i amerykańskie jednostki miar i ich relacje do odpowiednich jednostek SI
UK – brytyjski; US – amerykański; Int – międzynarodowy
jednostka obca | |||
nazwa | symbol | nazwa polska | relacja do innych jednostek |
jednostki długości | |||
nautical mile (UK) | n. mile (UK) | mila morska (UK) | 1 n. mile (UK) = 1,85318 km |
nautical mile (US) | n. mile (US) | mila morska (US) | 1 n. mile (US) = 1,852 km |
mile (Int) | mi (Int) | mila (Int) | 1 mila (Int) = 1760 yd = 1,60934 km |
yard | yd | jard | 1 yd = 3 ft = 914,4 mm |
foot | ft | stopa | 1 ft = 12 in = 304,8 mm |
inch | in | cal | 1 in = 25,4 mm |
calibre | cl | kaliber | 1 cl = 254 mm |
jednostki powierzchni | |||
square mile (Int) | mi2, sq mi | mila kwadratowa | 1 mi2 (Int) = 640 ac = 2,58999 km2 |
acre | ac | akr | 1 ac = 4840 yd2 = 4046,86 m2 |
square yard | yd2, sq yd | jard kwadratowy | 1 yd2 = 9 ft2 = 0,836127 m2 |
square foot | ft2 , sq ft | stopa kwadratowa | 1 ft2 = 144 in2 = 929,030 cm2 |
square inch | in2 , sq in | cal kwadratowy | in2 = 645,16 mm2 |
jednostki objętości | |||
ton register | ton reg | tona rejestrowa | 1 ton reg = 2,83168 m3 |
cubic yard | yd3 | jard sześcienny | 1 yd3 = 0,764555 m3 |
cubic foot | ft3 | stopa sześcienna | 1 ft3 = 28,3169 dm3 |
cubic inch | in3 | cal sześcienny | 1 in3 = 16,3871 cm3 |
bushel (UK) | bu (UK) | buszel (UK) | 1 bu (UK) = 36,3687 dm3 |
gallon (UK) | gal (UK) | galon (UK) | 1 gal (UK) = 1,20094 gal(US) = 4,54609 dm3 |
fluid ounce (UK) | fl oz (UK) | uncja cieczy (UK) | 1 fl oz (UK) = 28,8 cm3 |
barrel | bbl (US) | beczka (baryłka) | 1 bbl (US) = 42 gal (US) = 158,987 dm3 |
bushel (US) | bu (US) | buszel (US) | 1 bu (US) = 35,2391 dm3 |
fluid gallon (US) | gal liq (US) | galon cieczy (US) | 1 gal liq (US) = 3,78541 dm3 |
fluid ounce (US) | fl oz (US) | uncja cieczy (US) | 1 fl oz (US) = 29,574 cm3 |
jednostki masy | |||
long ton | ton (UK) | tona (UK) | 1 ton (UK) = 2240 lb = 1,010 Mg |
short ton | ton (US) | tona (US) | 1 ton (US) = 2000 lb = 0,907185 Mg |
pound | lb | funt | 1 lb = 16 oz = 0,453592 kg |
ounce | oz | uncja | 1 oz = 28,3495 g |
jednostki gęstości | |||
pound per cubic foot | lb/ft3, lb/cu ft | funt na stopę sześcienna | 1 lb/ft3 = 16,0185 kg/m3 |
ounce per cubic foot | oz/ft3, oz/cu ft | uncja na stopę sześcienna | 1 oz/ft3 = 1,00116 kg/m3 |
long ton per cubic yard | ton/yard3 (UK) | tona długa na jard sześcienny | 1 ton/yd3 (UK) = 1328,94 kg/m3 |
pound per fluid gallon (UK) | lb/gal liq (UK) | funt na galon cieczy (UK) | 1 lb/gal liq (UK) = 99,7763 kg/m3 |
pound per fluid gallon (US) | lb/gal liq (US) | funt na galon cieczy (US) | 1 lb/gal liq (US) = 119,826 kg/m3 |
jednostki prędkości | |||
foot per second | ft/s | stopa na sekundę | 1 ft/s = 0,3048 m/s |
mile per hour | mi/h | mila na godzinę | 1 mi/h = 1,60934 km/h = 0,47704 m/s |
mile per second | mi/s | mila na sekundę | 1 mi/s = 1,60932 km/s = 5793,64 km/h |
jednostki przyspieszenia | |||
foot per square second | ft/s2 | stopa na kwadrat sekundy | 1 ft/s = 0,3048 m/s2 |
jednostki siły, ciężaru | |||
long ton force | tonf (UK) | tona długa – siła (UK) | 1 tonf (UK) = 9964,02 N |
short ton force | tonf (US) | tona krótka – siła (US) | 1 tonf (US) = 8896,44 N |
pound force | lbf | funt – siła | 1 lbf = 4,44822 N |
ounce force | ozf | uncja – siła | 1 ozf = 0,278014 N |
jednostki ciężaru właściwego | |||
pound force per cubic foot | lbf/ft3 | funt – siła na stopę sześcienną | 1 lbf/ft3 = 157,087 N/m3 |
jednostki ciśnienia, naprężenia mechanicznego | |||
pound force per square inch | lbf/in2 | funt – siła na cal kwadratowy | 1 lbf/in2 = 6894,76 Pa |
ounce force per square inch | ozf/in2 | uncja – siła na cal kwadratowy | 1 ozf/in2 = 430,992 Pa |
foot of water thread | ft H2O | stopa słupa wody | 1 ft H2O = 2989,07 Pa |
inch of water thread | in H2O | cal słupa wody | 1 in H2O = 249,089 Pa |
inch of merkury thread | in Hg | cal słupa rtęci | 1 in Hg = 3386,39 Pa |
jednostki pracy, energii, ilości ciepła | |||
pound force·foot | lbf·ft | funt – siła · stopa | 1 lbf·ft = 1,35582 J |
British thermal unit | Btu | brytyjska jednostka cieplna | 1 Btu = 1055,06 J |
jednostki mocy, strumienia ciepła | |||
pound force·foot per second | lbf·ft/s | funt siła · stopa na sekundę | 1 lbf·ft/s = 1,35582 W |
horse power | hp | koń mechaniczny (UK) | 1 hp = 745,700 W |
Btu per second | Btu/s | Btu na sekundę | 1 Btu/s = 1055,06 W |
Btu per hour | Btu/h | Btu na godzinę | 1 Btu/h = 0,29306 W |
jednostki ciepła właściwego | |||
Btu per pound · degree Fahrenheit | Btu/(lb·°F) | Btu na funt i stopień Fahrenheita | 1 Btu/(lb·°F) = 4,1868 kJ/(kg·K) |
jednostki przewodności cieplnej | |||
Btu per hour · foot ´ degree Fahrenheit | Btu/(h·ft·°F) | Btu na godzinę · stopę i stopień Fahrenheita | 1 Btu/(h·ft·°F) = 1,73073 W/(m·K) |
Btu per second · foot ´ degree Fahrenheit | Btu/(s·ft·°F) | Btu na sekundę · stopę i stopień Fahrenheita | 1 Btu/(s·ft·°F) = 6,230964 kW/(m·K) |
jednostki współczynnika wymiany cieplnej | |||
Btu per hour · square foot · degree Fahrenheit | Btu/(h·ft2·°F) | Btu na godzinę · stopę kwadr. i stopień Fahr. | 1 Btu/(h·ft2·°F) = 5,67826 W/(m2·K) |
jednostki temperatury (najczęściej używane)
przeliczenie skal temperatury
Nazwa | Symbol | Przeliczenie skal |
Kelwin termodynamiczny, temperatura Kelvina T | K | |
Stopień termodynamiczny Celsjusza, temperatura Celsjusza t | °C | |
Stopień termodynamiczny Fahrenheita, temperatura Fahrenheita tF | °F |
jednostki ciśnienia z różnych układów
Nazwa | Pa | dyn/cm2 | kG/cm2 | atm | bar | Tr | mm H2O |
1 paskal = 1 Pa (1 N/m2) |
1 | 10 | 1,019716× 10-5 | 9,86923 × 10-6 | 10-5 | 7,50062 × 10-3 | 1,01974 × 10-1 |
1 dyna na cm kwad. = 1 dyn/cm2 |
10-1 | 1 | 1,019716× 10-6 | 9,86923 × 10-7 | 10-6 | 7,50062 × 10-4 | 1,01974 × 10-2 |
1 atmosfera techniczna = 1 kG/cm2 |
9,80665 × 104 | 9,80665 × 105 | 1 | 9,67841 × 10-1 | 9,80665 × 10-1 | 7,35559 × 102 | 1,00003 × 104 |
1 atmosfera fizyczna = 1 atm |
1,01325 × 105 | 1,01325 × 106 | 1,033 | 1 | 1,01325 | 7,60 × 102 | 1,03326 × 104 |
1 bar | 105 | 106 | 1,019716 | 9,86923 × 10-1 | 1 | 7,50062 × 102 | 1,01974 × 104 |
1 tor = 1 Tr = 1 mm hg (przy 0°C) |
1,333224 × 102 | 1,333224 × 103 | 1,360 × 10-3 | 1,3157895× 10-3 | 1,333224× 10-3 | 1 | 1,35954 × 10 |
1 funt-siła na cal kwadratowy = 1 Lb/in2 |
6,894757 × 103 | 6,894757 × 104 | 7,031 × 102 | 6,80460 × 10-2 | 6,894757 × 10-2 | 5,17149 × 10 | 7,03089 × 102 |
1 funt-siła na stopę kwadratową = 1 Lb/ft2 |
4,788 × 10 | 4,788 × 102 | 4,882 × 104 | 4,725 × 10-4 | 4,788 × 10-4 | 3,5911 × 10-1 | 4,882 |
1 cal słupa rtęci = 1 cal Hg (przy 0°C) |
3,386 × 103 | 3,386 × 104 | 3,453 × 102 | 3,342 × 10-2 | 3,386 × 10-2 | 2,540 × 10 | 3,453 × 102 |
1 milimetr słupa wody = 1mm H2O (przy 4°C, 1 atm) |
9,80638 | 9,80638 × 10 | 9,99972 × 10-5 | 9,67814 × 10-5 | 9,80638 × 10-5 | 7,35539 × 10-2 | 1 |
jednostki ciśnienia z różnych układów i ich relacje do jednostki SI (paskala)
Nazwa | Symbol | Relacja do Pa |
dynamo-centymetr kwadratowy | dyn/cm2 = g/(cm · s2) |
0,1 Pa |
kilogram‑siła na metr kwadratowy | kG/m2 | 9,80665 Pa |
milimetr słupa wody | mm H2O | 1mm H2O = 9,807 Pa |
centymetr słupa wody | cm H2O | 1cm H2O = 98,067 Pa |
metr słupa wody | m H2O | 1m H2O = 9806,654 Pa |
milimetr słupa rtęci (tor) | mm Hg | 1mm Hg = 133,322 Pa |
funt‑siła na cal kwadratowy | lbf/in2 | 1lbf/in2 = 6894,76 Pa |
funt‑siła na stopę kwadratową | lbf/ft2 | 1lbf/ft2 = 47,8803 Pa |
funt‑siła na jard kwadratowy | lbf/yd2 | 1lbf/yd2 = 5,32003 Pa |
uncja‑siła na cal kwadratowy | ozf/in2 | 1ozf/in2 = 430,922 Pa |
stopa słupa wody | ft H2O | 1ft H2O = 2989,07 Pa |
cal słupa wody | in H2O | 1in H2O = 249,089 Pa |
cal słupa rtęci | in Hg | 1in Hg = 3386,39 Pa |
atmosfera fizyczna | 760mm Hg | 760mm Hg = 1013,25 hPa |
atmosfera techniczna | kG/cm2 | 1kG/cm2 = 980,665 hPa |
bar | 105 N/m2 | 1bar = 105 Pa |
jednostki siły
Nazwa | N | dyn | kG | Lb | pdl |
1 niuton = 1 N | 1 | 105 | 1,02 × 10-1 | 2,248 × 10-1 | 7,233 |
1 dyna = 1 dyn | 10-5 | 1 | 1,020 × 10-6 | 2,248 × 10-6 | 7,233 × 10-5 |
1 kilogram-siła = 1 Kg | 9,80665 | 9,80665 × 105 | 1 | 2,205 | 7,093 × 10 |
1 gram-siła = 1 G | 9,80665 × 10-3 | 9,80665 × 102 | 10-3 | 2,205 × 10-3 | 7,093 × 10-2 |
1 funt-siła = 1 Lb | 4,448 | 4,448 × 105 | 4,536 × 10-1 | 1 | 3,217 × 10 |
1 poundal = 1 pdl | 1,383 × 10-1 | 1,383 × 104 | 1,410 × 10-2 | 3,108 × 10-2 | 1 |
† za pomocą jednostek podstawowych i uzupełniających